Albert Speer

25-11-10

Albert Speer, (Mannheim, 19 maart 1905 – Londen, 1 september 1981) studeerde onder andere aan de technische hogeschool München en waagde later ook een poging aan de Technische Hogeschool Berlijn. Nadat hij in 1931 lid was geworden van de NSDAP en al onder de indruk was van de toesprekende Adolf Hitler, verhuisde hij in 1932 naar Mannheim om zich daar te vestigen als architect. De opdrachten bleven echter uit, tot hij in 1933 door de partij werd gevraagd de meivieringen vorm te geven. Nadat hij met een geweldig idee kwam om een reeks zoeklichten recht omhoog te laten schijnen, raakte Hitler enthousiast en zo werd Speer Hitlers ‘huisarchitect’. 

Langzamerhand raakte hij goed bevriend met Hitler en mocht hij steeds meer en grootschaliger gaan ontwerpen. Hitler gaf hem zelfs de opdracht de grootste stad van de wereld te bouwen, in zijn plannen van het derde rijk zou Berlijn het centrale brein worden van Germania. Het was een tijd waarin de mensen eenzaam waren, individualisten, er waren geen richtlijnen; niemand wist waar ze heen moesten. Duitsland maakte een identiteitscrisis door, men probeerde een nieuwe mythe te creëren, de romantiek werd misbruikt om Duitsland nieuwe wortels en de mensen nieuw geloof te geven. Hitler was liefhebber van megalomaan grote gebouwen met minimalistisch neoclassistische bouwstijl. Deze stijl werd gebruikt om het vertrouwen van het volk terug te winnen, kenmerkend door de koppeling van schoonheid en waarheid, het was een soort beeld dat als wapen werd gebruikt voor het het veroveren van de geesten. In de nieuwe mythe werden mensen gemeten / bekeken of ze in ‘het’ plaatje pastte, zodra men ‘erbij’ hoorde, keek men er niet meer raar tegenaan en was het de doodnormaalste zaak. Men kon niet meer rationalistisch denken, maar werd bijna overdwelmd door Hitlers gedachtengang, Duitsland werd weer op de kaart gezet een beter leven zou volgen. Naast de grote gebouwen had Hitler ook een obsessie voor de georganiseerde massa, hij was van mening dat de massa op zichzelf een geluksgevoel mee gaf, bevrijdend zou werken, daarom was hij veel bezig met de hierachie. Dit zou tot in perfectie moeten worden nagestreefd, het schone beeld was ideaal en moest verspreid worden. Speer ging samen met Hitler andere bekijken om te kijken of het ‘schoon’ genoeg was en zou passen in het derde rijk, wanneer het niet voldoende werd geacht zou het met de grond gelijk gemaakt worden en herstructureerd worden. Zo gingen ze ook naar Parijs, waar Hitler nog enigszins tevreden over was en wel zou passen in zijn ideeën, zolang het maar niet groter dan Berlijn zou zijn. 

"Grosse Halle" gezien vanaf doorkijk triomf, maquette-foto

Speer ontwierp gigantische bouwwerken, vaak met verwijzingen naar de classistische architectuur maar met vernieuwende industriële technieken. Het was vooral een totaliserend beeld hoe de verscheidene bouwwerken samen stonden een vorm van uniformalisering. Juist door de massaalheid van de werken, werd benadrukt hoe klein de mens eigenlijk was ten op zichte van der Fürher men diende alleen als kleine schakel van de grote keten. Dit was duidelijk te zien in het ontwerp van Berlijn waar de grote volkshal centraal stond. Deze was als een soort tempel gesitueerd aan het einde van een grote promenade van het bahnhof naar de hal toe, aan deze lange wandelsroute lagen veel van Speers nieuwe ontwerpen om zo de uniformaliteit door te drukken. De wandeling is een soort film-scenario, waar men vanaf het bahnhof eerst een korte helling (de inleiding, interesse wekken) betreedt, om vervolgens langzaam steeds verder af te dalen naar de voet van de hal. Dit is de kern van de film waar een totaal verhaal wordt verteld en de spanning langzaam wordt opgebouwd, hierin komt de hal steeds dichterbij en blijkt als maar groter en groter te worden (ook mede door het hoogteverschil in de wandeling). Als laatste volgt de hal zelf wat wordt omschreven als de climax, de climax die misschien al helemaal is voorbereid door de wandeling waardoor het volk helemaal onder indruk / onder invloed is van het gigantische gebouw. Zo werd men min of meer door de architectuur onder invloed gebracht om bijna in een waas van onderdanigheid naar de toespraken van Hitler te luisteren.

Kort na de oorlog werd alles wat Speer gerealiseerd had met de grond gelijk gemaakt, de minimalistisch classitische stijl werd verdoemd, het waren herinneringen naar een hoofdstuk dat niet meer gelezen mocht worden. Als je er nu naar terug kijkt en de ontwerpen los koppelt van de narigheid van het nazisme, is er eigenlijk sprake van een fantastisch gebruik van de architectuur. Het is uiterst knap hoe men door middel van de architectuur het gedrag en gedachtengang van het volk kan beïnvloeden. Ten spijte dat juist zulke ontwerpen worden gemaakt in een tijd van negatieve gebeurtenissen, waardoor we vaak vergeten dat ze bestaan en niet gerespecteerd worden.

 Naar aanleiding van bekeken documentaire tijdens culturalisme-college 25nov2010 over albert speer